طب سوزنی یکی از مهمترین بخشهای طب سنتی چینی است. در این روش سوزنهای بسیار باریک در نقاط خاصی از بدن که در مجاورت مسیرهای انرژی هستند کاشته میشوند، تا ضمن تحریک جریان انرژی در بدن تعادل و سلامتی به فرد برگردانده شود. نظر و تحقیقات جامعه پزشکی در مورد طب سوزنی بسیار متنوع است. در بعضی تحقیقات اثرات مشابهایی در گروه دارونما نسبت به گروه طب سوزنی مشاهده شده است که میتواند نشانه تاثیر روانی این روش باشد. در حالی که در مطالعات دیگر ادعا بر اثر مستقیم طب سوزنی در درمان بیمارهایی مانند سردرد شده است. سازمان جهانی بهداشت از سال ۱۹۷۹ طب سوزنی را به عنوان یک روش خوب و تاثیرگذار در درمان درد تأیید کرده است.
فواید طب سوزنی در درمان سردرد
همانطور که ذکر شد از دیدگاه سنتی، طب سوزنی به بازیابی و تقویت انرژی مثبت در بدن و دفع انرژی منفی که عامل درد و بیماری است کمک میکند. از دیدگاه پزشکی مدرن، طب سوزنی سبب تحریک عملکرد سیستم یا اندامهای مختلف در بدن شده و به این طریق فرایند درمان را تحریک میکند. نقاط خاصی از بدن که برای کاشت سوزن در نظر گرفته میشوند به نوع بیماری فرد بستگی دارد. در طی سردرد، کاشت سوزن در نواحیای انجام میشود که در مجاورت سیستم عصبی هستند. لذا کاشت سوزن سیستم عصبی را تحریک کرده و به تولید و ترشح هورمونهایی مانند اندورفینها کمک میکند. اندورفینها نقش تسکین دهنده داشته و سبب کاهش سردرد و برقرای احساس آرامش در فرد میشوند. همچنین کاشت سوزن سبب تقویت گردش خون در آن نواحی میشود. گردش خون میتواند با به حرکت انداختن مایعات بینبافتی از تجمع آنها جلوگیری کند. لذا این اثر بر گردش خون و سیستم عصبی چیزی است که در مورد نحوه اثر طب سوزنی در درمان انواع سردرد مانند میگرن یا سردردهای تنشی ادعا میشود.
مطالعات کلینیکی متعددی در مورد تاثیر طب سوزنی در درمان سردرد در مقایسه با سایر درمانهای رایج وجود دارد. از آنجایی که در اکثر مطالعات کلینیکی تاثیر تیمار با طب سوزنی و دارونما اختلاف کمی داشته است، لذا برای درک اثرگذاری این روش یک مطالعه مروری متا-آنالیز در سال ۲۰۱۲ توسط گروهی از محققان آمریکایی انجام شده است. این مطالعه اطلاعت حدود ۱۸۰۰۰ بیمار را که طی ۲۳ بررسی تصادفی و کنترل شده طب سوزنی برای دردهای معمول بوده است- با هم ترکیب کرده بود. بر اساس این مطالعه به طور کاملا قطعی مشخص شده است که طب سوزنی در مقایسه با دارونما در درمان دردکمر، سردرد، آرتروز ارجحیت چشمگیری دارد. این اثر درمانی حتی با اثر درمانی سایر داروهای رایج غیر مخدر قابل مقایسه است.
در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۸ در آمریکا گزارش شده است، نتایج درمان با طب سوزنی بر روی دو کیس مورد آنالیز قرار گرفته است. یکی از این افراد خانم ۳۱ ساله مبتلا به سردردی ۸ ماهه به طور پیوسته و دیگری خانم ۵۲ ساله مبتلا به سردردهای دورهایی در طی یک سال بودند. در هر دو مورد سردرد تنها پس از سه الی چهار جلسه درمانی با طب سوزنی برطرف شد. که این بدلیل نوع تکنیک و مهارت متخصص در یافتن نقاط منحصربفرد متناسب با شرایط هر کیس بوده است. البته هر دو نفر به طور دورهای در فواصل شش ماهه یا یکساله برای پیشگیری از شروع مجدد درد نیاز به یک جلسه درمانی مجدد داشتهاند. این آنالیز نشاندهنده اهمیت یافتن نقاط موثر برای کاشت سوزن در درمان سردرد متناسب با شرایط هر بیمار است. لذا درمان موثر سردرد با طب سوزنی منوط به معاینه، شناسایی نقاط حساس و درگیر در ایجاد درد و همچنین اصلاح تکنیک کاشت سوزن متناسب با شرایط بیمار است.
خطرات و کاستیهای طب سوزنی در درمان سردرد
طب سوزنی اگر بوسیله یک فرد ماهر انجام شود کمترین خطر یا عوارض جانبی را دارد. گاها ممکن است کبودی، خستگی و درد بعد از یک جلسه طب سوزنی احساس شود. البته این عوارض عمدتا در اولین تجربه طب سوزنی رخ میدهند. مهمترین خطر طب سوزنی عدم رعایت بهداشت یا استریل نبودن سوزنها حین استفاده است که میتواند منجربه عفونت شود.
از کاستیهای دیگر طب سوزنی این است که این روش به تنهایی برای درمان کامل سردردهای مزمن مانند میگرن، سردردهای تنشی و سردردهای خوشهایی کفایت نمیکند. درمان این دسته از سردردها که زندگی روزانه فرد را مختل میکنند حتما به داروهای مسکن نیازمند است.
نحوه انجام طب سوزنی
جلسه اول طب سوزنی معمولا بین ۲۰ دقیقه الی ۱ ساعت زمان میبرد. در این جلسه وضعیت سلامت عمومی فرد و سابقه پزشکی توسط متخصص بررسی شده و معاینات فیزیکی لازم انجام میشود. در انتها نیز کاشت سوزن انجام خواهد شد. جهت کاشت سوزن ممکن است فرد نشسته یا خوابیده بوده و یا نیاز به درآوردن بعضی از لباسهایش داشته باشد. هر سوزن بعد از کاشته شدن حدود ۵ الی ۳۰ دقیقه در محل باقی میماند. در حین کاشت سوزن ممکن است فرد احساس سوزش یا کمی درد داشته باشد، اما داشتن درد شدید امری غیر عادی است که باید با متخصص در جریان گذاشت.
یک دوره طب سوزنی معمولا شامل چندید جلسه است که تعداد آنها با توجه به شرایط بیمار مختلف خواهد بود. فردی که مبتلا به یک درد مزمن هستند ممکن است به یک الی دو جلسه درمانی در هفته طی چندین ماه متوالی نیاز داشته باشد. اما در شرایط غیر مزمن معمولا بعد از ۸ الی ۱۲ جلسه درمانی فرد بهبودی قابل قبول بدست میآورد. بطور کلی برای تداوم نتایج درمان به مدت طولانی معمولا یک یا چند دوره درمانی توصیه میشود.
بطور خلاصه، سردردهای مختلف مشکلات سلامتی گستردهایی را سبب میشوند. در بین تمام گزینههای درمانی، طب سوزنی یکی از درمانهای بسیار موثر بوده که کمترین عارضه جانبی را دارد. نواحیای که جهت کاشت سوزن در درمان سردرد انتخاب میشوند بر اساس تجربیات در طی سالیان متمادی برگزیده شدهاند. با اینحال تغییرات بسیار جزئی و خاص در موقعیت این نقاط و همچنین بکارگیری تکنیکهایی مانند چرخش سوزن یا زاویه کاشت آن متناسب با وضعیت افراد مختلف، میتواند تاثیر درمان با طب سوزنی را برای انواع مختلف سردرد افزایش دهد. علاوه بر سردرد طب سوزنی برای درمان سایر دردهای مزمن مانند درد زانو، درد مفصل، درد دندان، دردهای بعد از جراحی و غیره نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد.