طب سوزنی یک از تکنیکهای رایج در طب سنتی چینی و احتمالا مهمترین تکنیک در طب سنتی چینی است، که بطور گسترده به عنوان یک روش مکمل درمانی در جهان مورد استفاده قرار میگیرد. در حال حاضر طب سوزنی به عنوان یکی از روشهای تاثیر گذار در کاهش درد شناخته میشود که این اثرات طی تحقیقات فراوانی به اثبات رسیده است.
در طب سنتی چینی از نظر تئوری اعتقاد بر این است که کاشت سوزن در طب سوزنی در نواحی خاص بدن از طریق تحریک و آزادسازی انرژی در بدن، مقاومت بدن در برابر بیماری را تقویت میکند. اثرات طب سوزنی بر سیستم ایمنی یکی از مهمترین فاکتورها در این افزایش مقاومت بدن در نظر گرفته میشود. چراکه سیستم ایمنی در عملکرد دفاعی، هموستازی و مراقبتی نقش دارد. برای تقویت سیستم ایمنی لازم است تا انرژی حیاتی بدن تقویت شود. فعالیتهای زیر میتوانند به تقویت این انرژی کمک کنند:
- دوش آب سرد روزانه
- ورزشهای خارج از خانه
- خوردن غذاهای سالم در حد نیاز
- خواب کافی و منظم
- کنترل استرس
- پرهیز از آنتیبیوتیک، آنتیهیستامین و داروهای مرتبط با سینوس
- دورههای منظم طب سوزنی
استرس مزمن یکی از عواملی است که میتواند باعث سرکوب سیستم ایمنی شود. نتایج بعضی مطالعات اخیر نشان میدهد استرسهای روانی میتواند تا ۳۰% ریسک ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا را افزایش دهد. استرس خود زمینه ساز سایر پاسخهای ایمنی دیگر مانند آلرژی یا آسم شود. این در حالی است مطالعات فراوانی در مورد تاثیر طب سوزنی در کنترل و کاهش استرس وجود دارد.
تحقیقات مختلفی در مورد مکانیسم طب سوزنی در تقویت سیستم ایمنی انجام شده است که میتوانند پایه و اساس استفاده از طب سوزنی در پیشگیری یا درمان انواع بیماریها را تشکیل دهند. بر اساس مطالعه مروری سیستماتیک که در سال ۲۰۱۳ به عنوان بخشی از کتاب Acupuncture in Modern Medicine چاپ شده است، از مجموع ۶۷ مورد مطالعه بر روی انسان و حیوان، نقطه ST36 (Zusanli) یکی از پرکاربردترین نقاط طب سوزنی مرتبط با تقویت سیستم ایمنی شناخته میشود. در یکی از بررسیها (M. Zhu et al.) با استفاده از طب سوزنی الکتریکی در تحریک دو طرفه نقطه ST36 بر روی موش، طب سوزنی ضمن تقویت سد موکوزی روده، تحریک تولید sIgA، CD3+ و سلولهای T از نوع CD4+ توانسته به کاهش آسیبهای روده کمک کند. CD4+ قادر به تقسیم و تولید انواع مختلفی از سلولهای خونی بوده که به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند. تحریک نقطه ST36 سبب ترشح عوامل سیتوکین مانند اینترفرون گاما و اینترلوکین-۲ و ۱۷ میشود. تولید عوامل سایتوکین باعث تقویت برهمکنش و ارتباطات بین سلولی میشود.
در پژوهش کارآزمایی بالینی که بر روی عملکرد سیستم ایمنی در اضطراب زنان در سال ۲۰۰۷ منتشر شده (Am J Chin Med. 2007;35(1):35-51.)، تقویت در عملکرد سیستم ایمنی مانند تحریک فاگوسیتوز و فعالیت سلولهای کشنده T پس از طب سوزنی گزارش شد.
همچنین در پژوهش کارآزمایی کنترل شده تصادفی که در سال ۲۰۱۸ در مورد اثرات همزمان طب سوزنی و موکسیباسشن بر عملکرد سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به التهابات دیواره رگ (Bra-chiocephalic Takayasu Arteritis) انجام شد، میزان مارکرهای IgG, IgM, C3, CD4+ and CD8+ به طور معنیداری کاهش یافت و نرمال شد. در نهایت در این مطالعه نیز بر اثرات تعدیلی طب سوزنی بر عملکرد سیستم ایمنی تاکید شده است.
بطور کلی اثرات طب سوزنی در تقویت سیستم ایمنی را میتوان بصورت زیر خلاصه کرد:
- اثرات بر مارکرهای ایمنی مانند اینترلوکینها، سلولهای خونی (لوکوسیت و لنفوسیتها)، آنتی بادیها، مارکرهای سیستم ایمنی اکتسابی (TNF-alpha, INF-gamma)
- تعدیل سیتم ایمنی و اثر بخشی بالینی
بطور خلاصه، تعدادی از گزارشات موجود در مورد تاثیر طب سوزنی بر عملکرد سیستم ایمنی در این مقاله ذکر شده است. از آنجایی که التهاب در بسیاری از بیماریها یک روند منسجم پاتوفیزیولوژیک است، سیستم ایمنی و بطور کلی بدن انسان در اثر بیماری (مانند سرطان) تحت تاثیر قرار میگیرد. ازینرو تاثیرات ضد التهابی طب سوزنی شاید مهمترین مکانیسم یا نقطه قوت این روش در درمان بیماری است. به علاوه، منطق استفاده از طب سنتی با هدف پیشگیری یا مداخله در مراحل اولیه قطعا میتواند بهتر از درمان باشد.