مقدمه:
در پزشکی مدرن، استفاده از طب سوزنی برای درمان حالت تهوع اولین بار زمانی مورد توجه قرار گرفت که یک پژوهشگر انگلیسی به نام Dundee در سال ۱۹۸۶ در مجله British Medical Journal گزارشی منتشر کرد، که نقطه P6 در ناحیه مچ، جهت پیشگیری از حالت تهوع بوسیله طب سوزنی بعد از جراحیminor gynaecological مفید است. بعد از آن به علت نتایج خوب بدست آمده و سهولت تعریف استاندارد (بعلت استفاده از تنها یک نقطه حین طب سوزنی)، نقطه p6 به عنوان یک نقطه مدل در سایر بررسیهای طب سوزنی مورد استقبال قرار گرفت. ده سال بعد از اولین گزارش dundee، طی یک بررسی سیستماتیک از بین ۳۳ کارآزمایی کنترل شده مورد مطالعه که از نقطه p6 برای مهار تهوع استفاده کرده بودند، در ۲۷ مورد کارآرایی تکنیکهای مختلف طب سوزنی چشمگیر گزارش شد.
تکنیک طب سوزنی در کنترل تهوع:
نقطه p6، مهمترین نقطه طب سوزنی در درمان حالت تهوع و استفراغ است. این نقطه حدودا ۳سانتیمتر بالاتر از مچ دست و بین تاندونها قرار دارد. بر اساس طب سنتی چینی تحریک این نقطه باعث آرامش روان، تعدیل عملکرد معده و تنظیم انرژی اندامهای داخلی میشود.
در طب سنتی چینی علاوه بر p6، نقاط دیگری نیز برای کنترل تهوع وجود دارند که البته کمتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند. مثلا kotani و همکارنش در مطالعهایی گزارش کردهاند که نقاط طب سوزنی در مجاورت مسیر انرژی مثانه در قسمت پشت کمر علاوه بر کنترل درد، میتواند برای حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل نیز مفید باشد. که البته این روش در مقایسه با p6 زمانبر بوده لذا در لحظه قبل از جراحی چندان کارآیی عملی ندارد. همچنین دو نقطه طب سوزنی در ناحیه انگشتان دست (K-K9 در ناحیه درونی انگشت حلقه و K-D2 در ناحیه پشتی انگشت اشاره)که بیشتر در کشور کره مطرح هستند نیز برای کنترل تهوع مورد استفاده قرار میگیرند.
تحریک این نقاط حین طب سوزنی میتواند بصورت تهاجمی یا غیرتهاجمی باشد. مچبندهای SeaBand و ReliefBand یکی از انواع روشهای غیرتهاجمی برای تحریک p6 است. این درحالی است که تحریک تهاجمی اصولا شامل کاشت سوزنهای باریک در محل است. این سوزنها ممکن است برای تحریک الکتریکی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
تهوع بعد از عمل:
یکی از عوارض شایع بیهوشی، حالت تهوع بعد از آن است. اگرچه این تهوع یا استفراغ بعد از بیهوشی مخل زندگی فرد نیست، با اینحال باعث افزایش زمان توقف در اتاق ریکاوری یا مدت بستری در بیمارستان شود. نرخ وقوع حالت تهوع بعد از جراحی حدود ۳۰% است که در افراد با ریسک بالا تا ۷۹% افزایش مییابد. استراتژی کنترل این حالت تهوع، شناسایی افراد با ریسک بالا، پرهیز از محرکها یا درمان دارویی است. از آنجایی که این داروها مانند droperidol میتوانند عوارض جانبی قلبی-عروقی داشته باشند و داروهایی مانند دیمن هیدرینات و پرومتازین عملکرد چندان موثری ندارند، در سال ۲۰۰۳-۲۰۰۴ استفاده از روشهای مکمل مانند طب سوزنی، طب فشاری و تحریک الکتریکی از طریق پوست نیز برای کنترل این حالت تهوع توصیه شده است.
تهوع ناشی از شیمی درمانی:
تهوع یکی از عوارض رایج شیمی درمانی است که علی رغم تجویز انواع داروهای ضد تهوع (مانند مهارکنندههای گیرنده ۵-HT3 و کورتیکوستروئیدها) در بسیاری از بیماران بروز میکند. لذا نیاز به توسعه روشهای جدید برای کنترل این عارضه توسط متخصصان تاکید شده است. بررسی ۱۱ پژوهش کارآزمایی بالینی کنترل شده در سال ۲۰۰۵ نشان داده است که استفاده همزمان طب سوزنی و دارو میتواند تاثیر مطلوبی در کاهش حالت تهوع بیماران داشته باشد.
تهوع دوران بارداری:
بیش از ۵۰% زنان در مراحل اولیه بارداری دچار حالت تهوع و استفراغ میشوند که میتواند در فعالیتهای روزانه آنها اختلال ایجاد کرده و حتی منجربه کم آبی شود. معمولا بدلیل اثرات جانبی احتمالی دارو بر روی جنین در دوران بارداری، هیچ دارویی برای کنترل این نوع حالت تهوع تجویز نمیشود. لذا علاقه به استفاده از روشهای جایگزین مانند ماساژ درمانی یا طب سوزنی در بسیاری از زنان رو به افزایش است. بر اساس مطالعات مروری انجام شده تا سال ۲۰۰۶ هنوز ادله کافی مبنی بر اثرات مفید طب سوزنی در کنترل حالت تهوع ناشی از بارداری وجود نداشته است. در بررسی دیگری که در سال ۲۰۱۶ توسط Heuvel و همکارانش نیز انجام شده است به ناکافی بودن نتایج آزمایشات موجود و لزوما انجام مطالعات کارآزمایی بالینی کنترل شده بیشتر در این مورد توصیه شده است.
تهوع ناشی از حرکت شدید:
اگرچه SeaBand در اصل برای کنترل این نوع حالت تهوع طراحی شده است. اما متاسفانه در این مورد به جز چند بررسی کارآزمایی بالینی، هنوز یک مطالعه مروری جامع صورت نگرفته است.
بطور خلاصه، مطالعات کارآزمایی کلینیک مختلف در مورد تاثیر طب سوزنی بر حالت تهوع در شرایط مختلف وجود دارد. در حالی که بعضی از تکنیکهای طب سوزنی بر عدهایی از افراد اثر میگذارد، اما اکثر متخصصان این روش ترجیح میدهند از تحریک نقطه p6 برای انواع بیماران استفاده کنند. در کنار طب سوزنی میتوان از فشار درمانی نیز برای تحریک این نقاط خاص استفاده کرد. و بطور کلی استفاده از طب سوزنی به علت بیخطر بوم و نداشتن عوارض جانبی میتواند گزینه مناسب از بین درمانهای جایگزین برای کنترل حالت تهوع باشد.