در طب سنتی چینی بدن از نظر آناتومی به دوازده ناحیه تقسیم بندی میشود که کانالها یا شاهراهها را تشکیل میدهند. بطور ساده هر کانال مجموعهایی از رگهای خونی، اعصاب و عضلات را در بر میگیرد. و هر یک از این کانالها نقاط طب سوزنی مختص خود را دارند. این دوازده ناحیه بر حسب اندامهایی که در برمیگیرند نامگذاری میشوند که عبارتند از: شش، طحال، قلب، کلیه، پریکارد، کبد، روده بزرگ، معده، روده کوچک، مثانه، برنر سه گانه، کیسه صفرا.
درمان با طب سوزنی معمولاً از از طریق کاشت سوزن بطور همزمان در چندین نقطه از بدن انجام میشود. ازینرو انتخاب این نقاط و نحوه تحریک ترکیبی آنها یکی از موضوعات مهم میباشد. از آنجایی که انتخاب هر نقطه در مجاورت کانالها بر اساس تئوری ژانگ-فو از اندامها و کانالها صورت میگیرد، لذا داشتن دانش و درک کافی از هر یک از موارد زیر برای انتخاب صحیح این نقاط ضروری است:
- فیزیولوژی و آسیب شناسی
- مسیر کانالها
- اثرات و تعاملات داخلی و بیروی Yin و Yang
- عملکرد، تفاوت و خصوصیات هر نقطه
انتخاب نقاط در مجاورت مسیر کانالها یکی از اصول پایهایی در درمان با طب سوزنی است، و بر این تئوری استوار است که بیماریها در نتیجه نقص در کانالها ایجاد میشوند. بطور کلی انتخاب نقاط مختلف در طب سوزنی با درنظر گرفتن نقش و عملکردهای چندگانه هر نقطه انجام میشود. در عمل نقاط بر اساس کانالهایی که دربرگیرنده اندام بیمار هستند انتخاب میشوند، یا بر اساس رابطهایی که بین ارگانهای ژانگ-فو و کانالها وجود دارد. این نقاط میتوانند بطور موضعی برای درمان یک اختلال، کاهش التهاب در ناحیه خاص و غیره انتخاب شوند یا بصورت غیرموضعی و با درنظر گرفتن تئوری و تقسیمبندیهای نقاط در طب سوزنی. سه اصل برای انتخاب نقاط عبارتند از: انتخاب نقاط دقیقا در موضعی که درد میکند یا دچار مشکل شده است، انتخاب نقاط دیستال و انتخاب نقاطی که همراه با علائم یا نشانههای بیماری هستند. هر یک از این نقاط ممکن است به تنهایی و یا بصورت ترکیبی انتخاب شوند.
قبل از انتخاب نقاط طب سوزنی لازم است فرد بر اساس اصول طب سنتی چینی معاینه شود. در طب سنتی چینی تشخیص لازم بر اساس معینات مختلف مانند معاینه زبان و نبض صورت میگیرد. یکی از مزایای طب سنتی چینی لحاظ کردن انعطافپذیری ذاتی بدن به عنوان یک سیستم است. که این به نوبه خود امکان کاهش آیتمهای متعدد درمانی فراهم میکند، بطوری که بتوان درمان را به یک مجموعه محدود نقاط با تاثیر بالا محدود کرد.
انتخاب نقاط موضعی:
انتخاب نقاط موضعی با هدف کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود گردش انرژی و خون در ناحیه خاص انجام میشود. به عنوان مثال درد در ناحیه سر، پیشانی، گردن و بازو معمولا با انتخاب نقاطی در همان مواضع بدن درمان میشود. یا در مورد درد پایین کمر نقطه huato انتخاب میشود تا التهابات ناشی از فتق دیسک را کاهش دهد. در این حالت ممکن است نقاطی نزدیک به ناحیه مورد نظر نیز به تنهایی یا بطور ترکیبی بکارگرفته شوند.
انتخاب نقاط مجاور:
نقاط مجاور به علت نزدیکی به یک موضع خاص مثلا جراحت انتخاب میشوند. برای مثال نقطه CV17 برای درمان مشکلات مربوط به سینه، شش و گلو انتخاب میشود.
انتخاب نقاط دیستال:
انتخاب نقاط دیستال یا دور بر اساس ارتباطات کلینیکی که با موضع اصلی دارند یا بر اساس اثرات همافزایی که دارند انتخاب میشوند. در اینجا نقاطی که از ناحیه درد دور هستند انتخاب میشوند. برای مثال در مورد آسم، ممکن است نقطه Dingchuan به عنوان نقطه موضعی و نقاط LU7 و KD6 به عنوان نقاط دیستال انتخاب شوند.
انتخاب نقاط بر اساس علم علائم:
گاهی اوقات بیماری ممکن است ماهیت موضعی نداشته بلکه جنبه سیستمیک داشته باشد. انتخاب نقاط طب سوزنی ممکن است بطور ساده و بر اساس علائم بیماری انجام شود. در این حالت انتخاب نقاط ممکن است صرفا بر اساس تجربه فرد صورت گیرد. مثلا انتخاب ST36 برای نقص انرژی، نقطه SP1 برای خونریزی رحم یا ST40 برای دفع رطوبت از بدن، GV14 Dazhui برای کاهش تب،
انتخاب نقاط بر اساس تشخیص طب سنتی:
در این روش انتخاب بر اساس تشخیص متخصص انجام میشود. مثلا بعضی افراد سندروم خستگی مزمن را ناشی از نقص در Yang تشخیص داده و لذا نقاط دخیل در تقویت Yang (مانند KD3، KD7، UB23) را برای کاشت سوزن انتخاب میکنند.
انتخاب نقاط بر اساس کانالها:
در این روش نقاطی که به عنوان زوج Yin/Yang هستند انتخاب میشوند. مثلا نقاط SP6 و ST36 برای تقویت گردش خون. ممکن است انتخاب نقاط بر اساس ارتباطات کانالهای دست/پا نیز انجام شود. بعلاوه در این روش ممکن است نقاط متقارن هم یا متضاد نیز برای کاشت سوزن در نظر گرفته شوند.