آسم و عوارض آن

آسم یک بیماری است که عوامل متعددی در ایجاد آن دخیل هستند. التهابات مزمن مجاری هوازی معمول‌ترین شاخصه این بیماری است. آسم معمولاً عوارضی مانند خس‌خس، تنگی نفس، گرفتگی سینه و سرفه را به همراه دارد، که در زمان‌های مختلف شدت متفاوتی داشته و می‌تواند گردش هوا در مجاری تنفسی را محدود کند. عوامل خارجی مانند عفونت ویروسی، ورزش، آلرژی یا تغییر آب و هوا می‌توانند بروز هر یک از عوارض آسم را تحریک کند.

مهمترین هدف در مدیریت آسم، کترل عوارض آن است. عدم کنترل عوارض می‌تواند سبب تشدید آنها شود که این جزو علل اصلی مرگ و میر در بیماران مبتلا به آسم است. اصلی‌ترین روش درمان آسم استنشاق داروهای corticosteroids (ICS) و β۲-agonists هستند که در اکثر بیماران به خوبی عوارض آسم را کنترل می‌کنند. متاسفانه عوارض جانبی موضعی و حتی سیستمی متعددی در مورد مصرف هر دو دارو گزارش شده است. از جمله اختلال در متابولیسم کلسیم و فسفات که می‌تواند به پوکی استخوان ختم شود، کبودی و نازکی پوست، اختلال کلیوی، افزایش ضربان قلب، تپش قلب، مشکلات فیزیکی در تکلم، کمبود پتاسیم در خون، تشنگی و غیره. به علت وجود این عوارض جانبی، علاقه به استفاده از روش‌های غیر دارویی برای درمان آسم رو به افزایش است.

طب سوزنی در درمان آسم

طب سوزنی از جمله درمان‌های غیر دارویی برای آسم است که در چین و کشورهای غربی مورد بررسی و استفاده قرار گرفته است. مطالعات متعددی مبنی بر تاثیر طب سوزنی در درمان آسم، مشکلات شش‌ها و کمک به کاهش دوز داروهای مصرفی وجود دارد. در طب سنتی چینی مکانیسم اثر طب سوزنی در درمان آسم، تنظیم و برقراری تعادل در انرژی “چی” است که انسداد آن موجب بروز بیماری می‌شود. با اینحال در پزشکی مدرن همچنان مکانیسم مشخصی برای نحوه اثر طب سوزنی در درمان آسم وجود ندارد. بر اساس نتایج آزمایشات انسانی و حیوانی طب سوزنی قادر به تنظیم عملکرد سیستم عصبی است. در یک آزماش مشاهده شده است که طب سوزنی می‌تواند سبب کاهش غلظت فاکتورهای سیتوکینز در سرم خون موش‌های مبتلا به آسم شود. نتایج تقریبا مشابه‌ایی در آزمایشات کلینیکی در مورد کاهش غلظت اینترلوکین ۶ و ۱۰ نیز گزارش شده است.

با این‌همه تاکنون تاثیر طب سوزنی در درمان آسم در آزمایشات کلینیکی معدودی گزارش شده است. که قابل توجه‌ترین آنها تاثیر طب سوزنی در کمک به کاهش مصرف سایر داروها و بهبود کیفیت زندگی بیمار بوده است. تحقیقاتی که تا به امروز انجام شده‌اند قادر به ارائه یک پاسخ قاطع در مورد میزان اثرگذاری طب سوزنی در درمان آسم نیستند. تایید این موضوع نیاز به انجام پژوهش‌های مروری و آنالیزهای کنترل شده تصادفی بیشتری دارد. بعنوان مثال در بررسی مروری که اخیرا موسسه Cochrane Collaboration انجام داده است، اگرچه تاثیراتی مفید در بهبود عوارض آسم مشاهده شده است، اما نتایج کلی فاقد عدله محکم و کافی بوده‌اند. بطوریکه پژوهشگران در این بررسی طب سوزنی را بعنوان درمان جایگزین برای آسم توصیه نکرده‌اند. همچنین در آنالیزهای کنترل شده تصادفی متعددی که اخیرا انجام شده است، هیچ تفاوت معنی داری در بهبود علائم آسم در گروه‌های تیمار شده با دارونما در مقایسه با گروه طب سوزنی مشاهده نشده است.

آسم آلرژیک

همانطور که در ابتدا ذکر شد آسم یک بیماری است که دارای علل مختلف است. اگرچه طب سوزنی در درمان جایگزین برای آسم به طور کلی چندان کارآمد نیست، اما اگر عوامل آلرژی‌زا منشاء اصلی بروز آسم باشند طب سوزنی می‌تواند در این مورد مفید باشد. از جمله عوامل آلرژی‌زا که می‌توانند سبب آسم شوند عبارتند از گردو غبار، کپک و قارچ، گرده گیاهان و انواع غذاها. این عوامل می‌توانند سبب بروز عوارضی مانند خس‌خس سینه، مشکل در تنفس، خارش چشم، سینوزیت، تورم غشاء مخاطی، عطسه و احساس ضعف شوند.

تاثیر طب سوزنی در درمان آسم آلرژیک در یک آنالیز تصادفی کنترل شده بر روی ۱۴۴۵ فرد در اروپا مورد بررسی قرار گرفت. هر فرد به تعداد ۱۵ جلسه بطور دستی با طب سوزنی تیمار شد که در نهایت در مقایسه با گروه کنترل تفاوت معنی داری در کاهش علائم آسم آلرژیک نشان دادند. دوام بهبودی در این افراد به مدت ۶ ماه –حتی با وجود فعالیت ورزشی، فعالیت‌های کاری و اجتماعی و خواب- گزارش شده است. بطور کلی در این بررسی بهبودی قابل توجه‌ایی در کیفیت زندگی افراد تیمار شده با طب سوزنی در مقایسه با گروه کنترل گزارش شده است. بر اساس این بررسی پژوهشگران استفاده از طب سوزنی در کنار مراقبت‌های مرسوم را برای درمان آسم آلرژیک توصیه کرده‌اند.

استفاده از طب سوزنی بعنوان یک درمان مکمل همزمان با درمان‌های رایج در مطالعه دیگری که توسط پژوهشگران چینی در سال ۲۰۱۹ به چاپ رسیده نیز توصیه شده است. در این مطالعه که شامل مرور سیستماتیک و متا-آنالیز هست تفاوت معنی داری در سطح فاکتور سیتوکینز و شدت علائم آسم در گروه تیمار شده با طب سوزنی نسبت به گروه کنترل گزارش شده است.

بطور خلاصه، طب سوزنی اگرچه به عنوان یک روش ایمن و بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود اما عدم رعایت نکات بهداشتی حین کاشت سوزن می‌تواند به انتقال بیماری‌های عفونی منجر شود. طب سوزنی ممکن است به بعضی افراد مبتلا به آسم کمک کند تا بهتر نفس بکشند، اما مدارک علمی مبنی بر تاثیر طب سوزنی در درمان آسم ناکافی هستند. لذا با توجه به نتایج گزارشات مختلف در مورد تاثیر طب سوزنی بر درمان آسم، استفاده از این روش به تنهایی و بدلیل ریسک عفونت برای درمان آسم توصیه نمی‌شود. این درحالی است که بکارگیری طب سوزنی بعنوان یک روش مکمل در کنار سایر درمان‌های رایج می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی در افراد  مبتلا به آسم خصوصا افرادی که دچار آسم‌های آلرژیک هستند مفید باشد.