مقدمه:
چاقی شکم نوعی بیماری مزمن ناشی از انباشت چربی بیش از حد در بدن است. چاقی شکم میتواند در اثر فاکتورهای ژنتیکی، رژیم غذایی، سبک زندگی و عوامل محیطی ایجاد شود. شیوع چاقی در کودکان، جوانان و بزرگسالان بطور قابل توجهی رو به افزایش است. مشخص شده است که چاقی و اضافه وزن رابطه مستقیم با ابتلا به انواع بیماریهای سیستماتیک مانند دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی-عروقی دارد. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۱۹ بیش از ۱.۹ میلیارد بزرگسال (از ۱۸ سال به بالا) دچار مشکل اضافه وزن هستند. که از این بین ۶۵۰ میلیون نفر تا سال ۲۰۱۶ مبتلا به چاقی بودهاند.
درمانهای مدرن برای رفع چاقی و لاغری شکم و پهلو معمولا شامل مصرف داروهایی است که عوارض جانبی مختلفی به همراه دارند و مصرف آنها همواره موفقیت آمیز نمیباشد. از اینرو افراد مبتلا همواره به دنبال روشهای کمخطرتر مانند روشهای طب سنتی از جمله طب سوزنی هستند.
لاغری شکم با طب سوزنی:
تاکنون تحقیقات متعددی در مورد اثرگذاری طب سوزنی در کاهش وزن و لاغری شکم انجام شدهاست. از جمله در مطالعه مروری سیستماتیک فراتحلیل در سال ۲۰۰۷ که شامل ۲۹ کارآزمایی کلینیکی بوده است، محققان چنین نتیجه گرفتهاند که طب سوزنی در مقایسه با دارونما تاثیر چشمگیری در لاغری شکم داشته است. اما از آنجایی که اکثر دادهها در این بررسی از چین منشاء گرفته و فاقد کیفیت مناسبی بودهاند، لذا نتیجهگیری قاطعانهایی از این مطالعه نمیتوان اتخاذ کرد.
مطالعه مروری سیستماتیک دیگری در سال ۲۰۱۲ در مجله Obesity Reviews چاپ شد که در آن پس از بررسی ۲۵۴۵ مقاله کلینیکی مرتبط و با لحاظ کردن ۹۶ مطالعه کارآزمایی تصادفی کنترل شده، محققان چنین نتیجه گرفتند که طب سوزنی در مقایسه با دارونما تاثیر قابل توجهایی در کاهش وزن و لاغری شکم داشته و توانسته بر سبک زندگی فرد و مصرف داروهای جدید اثر بگذارد. در تعداد کمی از این بررسیها گزارشی مبنی بر اثرات جانبی ناچیز طب سوزنی اعم از قرمزی پوست، درد یا کبودی در محل کاشت سوزن گزارش شده بود.
با توجه به نتایج نه چندان مطمئن و کیفیت تکنیکی نسبتا پایین مطالعات گذشته یک بررسی مروری سیستماتیک دیگر در سال ۲۰۱۳ با هدف بررسی اثر انواع تکنیکهای مختلف طب سوزنی در کاهش وزن و لاغری شکم انجام شد:
- در این مطالعه طب سوزنی در مقایسه با کاشت بیهدف سوزن، مکملهای غذایی، رژیم غذایی و ورزش نتیجه بمراتب چشمگیرتری در کاهش وزن داشته است. استفاده همزمان طب سوزنی با سایر روشها (رژیم غذایی و ورزش) حتی اثرات مشاهده شده در کاهش وزن و لاغری شکم را تقویت کرده است.
- در اکثر مقالات مورد بررسی، تاثیر تکنیک طب سوزنی الکتریکی نیز در مقایسه با روش کاشت بیهدف سوزن، رژیم غذایی و ورزش بطور معنیداری در کاهش وزن و لاغری شکم چشمگیر بوده است.
- تاثیر طب سوزنی در ناحیه گوش نیز در کاهش وزن مثبت گزارش شده است.
در این مطالعه مروری همچنین بعضی از مکانیسمهای بیوشیمیایی احتمالی تاثیر طب سوزنی در کاهش وزن و لاغری شکم نیز مورد بررسی قرار گرفته است:
- تاثیر بر پروتئینهای مرتبط با چاقی. یکی از مشخصههای چاقی مقاومت در برابر پروتئین لپتین و در نتیجه افزایش سطح آن در خون است. بنظر میرسد طب سوزنی و تکنیکهای آن سطح مقاومت لپتین و غلظت آن در خون را کاهش میدهند. و بطور برعکس سطح هورمون گرلین را در خون بالا میبرند. همچنی طب سوزنی الکتریکی میتواند سبب افزایش سطح بتا-اندورفین و ادیپونکتین نیز شود.
- تاثیر بر گلوکوز خون و مقاومت انسولین. بنظر میرسد طب سوزنی میتواند مقاومت انسولینی را کاهش داده و سطح آن در خون را متعادل کند.
- تاثیر بر متابولیسم چربیها. ادعا میشود طب سوزنی و طب سوزنی الکتریکی میتوانند بر تعادل لیپید در بدن اثر مثبت بگذارند و باعث کاهش کلسترول، LDL، تریگلسیرید و افزایش سطح HDL شوند.
علاوه بر مکانیسمهای ذکر شده، مکانیسمهای دیگری نیز بر اساس سایر مطالعات در مورد نحوه اثر طب سوزنی در کاهش وزن وجود دارد:
- تنظیم عملکرد غدد درونریز
- تقویت سیستم گوارش و فرایند هضم
- مقابله با استرسهای اکسیداتیو
در مطالعه مروری سیستماتیک دیگری که در سال ۲۰۱۸ انجام و در مجله Obesity Treatment/Alternative Medicine شده است نیز تاثیر طب سوزنی در کاهش وزن در مقایسه با تغییر سبک زندگی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه نیز محققان چنین نتیجه گرفتهاند که استفاده از طب سوزنی و طب سوزنی در ناحیه گوش تاثیر قابل توجهایی بر کاهش وزن داشته است و اگر این تکنیکها همزمان با تغییر سبک زندگی به کار گرفته شوند اثرات دوچندانی بر کاهش وزن و لاغری شکم خواهند داشت.
نتایج مشابهی از تاثیر طب سوزنی در تنظیم و تعادل لیپیدها در بدن، در مطالعات حیوانی نیز مشاهده و گزارش شده است. بطور کلی تحقیقات متعددی در مورد تاثیر طب سوزنی بر لاغری شکم و کاهش وزن وجود دارد که عنوان مدرک میتوانند برای اثبات تاثیرگذار بودن این روش مورد استناد قرار بگیرند.